Гертруид Пене – уредник онлајн
Минатиот месец Азербејџан и Ерменија објавија начелен договор што ќе стави крај на нивниот повеќедецениски конфликт. Недостигаа само потписите. Шест недели подоцна, судирите ескалираат со земјите кои меѓусебно се обвинуваат дека се подготвуваат за воена ескалација.
Ага Бајрамов, универзитетски предавач по меѓународни односи на Универзитетот во Гронинген, забележа постепен напредок во преговорите во последниве години. На пример, за границите меѓу двете земји. Тие не беа јасно дефинирани по распадот на поранешниот Советски Сојуз.
Сепак, двете земји преговараа со свое темпо. „По војната во 2020 година, Ерменија најпрво сакаше да ја добие довербата на населението“, вели Бајрамов. Подоцна, Азербејџан сакаше целосен договор за сè и дека договорот не треба да се склучува набрзина или под притисок на трети страни.
„Толку често се зборуваше дека тие беа речиси таму што веќе речиси и не го очекувавте“, вели Марина Оханјанјан, истражувач од Источна Европа во Клингендел, за неодамна склучениот начелен договор. Азербејџан набрзо излезе со два дополнителни услови. „Се чини дека тоа е местото каде што сега се ближи крајот, бидејќи не е лесно да се почитува.
Уставен амандман
Овие услови вклучуваат амандман на ерменскиот устав. Ова веќе беше планирано, но имплементацијата може да потрае со години. „Прашање е и како населението ќе реагира кога ова прилагодување ќе се смета за исполнување на барањето од Азербејџан“, вели Охањанјан.
Според Бајрамов, ова е одмазда за тоа што населението не било вклучено во преговорите. Самиот тој учествуваше како регионален експерт во таканаречените дипломатски дискусии Track II, во кои академици од двете земји, меѓу другите, работеа заедно на политиката откако ќе се постигне договорот.
„Проблемот е што сите разговори се водат на високо ниво. Населението не добива многу информации“, објаснува Бајрамов. Според него, тоа не влева доверба. Чувството на недоверба се засилува кога медиумите во двете земји понекогаш споделуваат непроверени извештаи за гранатирање, вели тој.
Трка во вооружување
„Во Ерменија, нервозата се зголемува кога Азербејџан ќе излезе со обвинувања, бидејќи тоа може да значи дека Азербејџан повторно се движи кон напад“, рече Охањанјан. „Ерменија сега купи оружје од Индија и ги проширува одбранбените врски со европските земји“.
Спротивно на тоа, Азербејџан се плаши од одмазда од Ерменија по заземањето на Нагорно-Карабах. Затоа, земјата ги зголемува трошоците за одбрана, рече Бајрамов, што повторно ја прави Ерменија да се плаши дека Азербејџан сака да оди подалеку од Нагорно-Карабах. „На овој начин тие се држат меѓусебно во неизвесност.
Другиот услов што го поставува Азербејџан е разбивање на Минск групата на ОБСЕ. Основана е во 1992 година за да преговара за Нагорно Карабах. „Има некои критики за ова во Ерменија, но полесно е да се усогласи отколку да се измени уставот“, вели истражувачот од Источна Европа Охањанјан.
Бајрамов овде го гледа најголемиот простор за пробив. Ерменија би сакала да ја распушти Минск групата само по мировниот договор. Азербејџан стравува дека Ерменија ќе отстапи откако ќе биде потпишан. Некој ќе мора да направи отстапки за да се скрши овој ќор-сокак, смета универзитетскиот предавач.
Она што исто така игра улога е дека односите меѓу двете земји не се еднакви, велат двајцата експерти. „Ако ја погледнете распределбата на моќта, Ерменија е многу послаба и затоа го сака тој договор“, рече Охањанјан. „Азербејџан изгледа помалку желен, можеби очекувајќи дека ќе може да донесе уште повеќе. Како што е коридорот низ ерменската територија до нејзината ексклава Нахичеван.
Во меѓувреме, Ерменија исто така работи на подобрување на односите со Турција. Охањанјан: „Овие разговори се одвиваат добро, но Турција сака Ерменија прво да ги обнови односите со Азербејџан“.
Азербејџан има помалку да добие од брз договор, потврди Бајрамов. Сепак, за целиот регион е важно процесот на потпишување да се забрза, вели тој. „Сега кога Русија е расеан, тие треба да ја искористат оваа можност“.
Како ќе заврши војната во Украина за Русија, може да биде одлучувачко за регионот, смета тој. Тој се плаши од „токсична средина“ на Кавказ доколку Русија се врати „полна со самодоверба“ по освојувањето на територијата во Украина.
Бајрамов гледа и попозитивен начин за зајакнување на меѓусебните врски: изнаоѓање решенија за заедничките проблеми. На пример, реката Арас, која тече низ неколку земји, е загадена. Бајрамов: „Фокусирањето на конкретен, заеднички проблем може да помогне да се зајакне довербата“.
извор:НОС Холандија
