Кенискиот писател, академик и активист Нгуги ва Тионг’о почина на 87-годишна возраст. Тој се смета за еден од најважните интелектуалци во Источна Африка.
Писателот е роден во 1938 година како Џејмс Нгуги во мал град на југот на Кенија, тогаш британска колонија. Членовите на неговото семејство биле принудени да живеат во логори за интернација за време на востанието Мау Мау, отпорот против британската власт. Во тоа востание загинаа двајца негови браќа.
Нгуги продолжи да студира англиски јазик на престижниот универзитет Макерере во главниот град на Уганда, Кампала. Таму присуствуваше на конференцијата на африканските писатели во 1962 година, каде што беше премиерно изведена неговата прва драма Црниот пустиник. Претставата ја раскажува приказната за едно момче кое е првото од неговото племе кое оди на универзитет.
Неговиот дебитантски роман Weep Not, Child од 1964 година беше првото дело на источноафрикански писател што се појави на англиски јазик. Приказната е за љубовта помеѓу христијанин и нехристијанин за време на востанието Мау Мау.
Кениска независност
Во 1967 година беше објавена неговата книга Само зрно зрно, за борбата на Кенија за независност. Десет години подоцна писателот станал марксист и го сменил своето име во Нгуги ва Тионго бидејќи повеќе не сакал да има никаква врска со колонијалните влијанија. Тој, исто така, одлучи да го замени англискиот јазик за неговиот мајчин јазик Гикују.
Дописникот од Африка, Елс ван Гелдер:
„Нгуги ва Тионг’о е еден од најважните африкански писатели на дваесеттиот век. Тој беше пионер со своите идеи и неговата смрт главно ќе им се допадне на постарата генерација во Кенија. Тие пораснаа со него; млад интелектуалец кој не ги крити зборовите кога станува збор за колонијалниот режим, но и за владата што дојде по независноста.
Тој постојано истакнуваше дека африканскиот континент мора да се ослободи од западната доминација. Тоа го правел не само преку содржината на своето дело, туку и пишувајќи на својот мајчин јазик Гикују. Тој не сакаше тој јазик да биде заменет со англискиот.
Неговата работа го чинела скапо: бил затворен и морал да замине во егзил. Сепак, во неговиот евентуален нов дом, САД, тој исто така најде нова публика меѓу афро-американското население. На пример, неговата збирка есеи „Деколонизирање на умот“ е за важноста да се чуваат сопствениот јазик и култура. Притоа, тој придонесе за поголема дебата за деколонизацијата и идентитетот на црниот.
На многумина од неговите обожаватели им е горко што, и покрај неговото големо наследство, тој никогаш не ја доби Нобеловата награда за литература“.
Додека тој претходно пишуваше главно критички за британското колонијално владеење, во „Ливчиња на крвта“ од 1977 година тој се фокусираше на сега независната кениска држава. Истата година е објавена драмата Ќе се омажам ако сакам.
Тогашната влада на претседателот Кенијата се навреди и на книгата и на драмата и одлучи да го затвори Нгуги без судење во затвор со максимална безбедност. За време на затворската казна го напиша својот прв роман на својот мајчин јазик. Според Би-Би-Си, тој ја напишал оваа книга на тоалетна хартија бидејќи немал ништо друго.
Егзил и болест
Кога претседателот Кенијата повеќе не беше на власт, Нгуги беше ослободен. Неколку години подоцна, на промоцијата на книгата во Лондон, тој го обвини кенискиот диктатор Даниел Арап Мои дека планирал да го убие. Тој превентивно не се вратил во родната земја цели 22 години. Живеел во егзил во Обединетото Кралство и во САД.
Кога диктаторот Мои се повлече во 2002 година, Нгуги се врати во Кенија. Тој беше пречекан како херој од илјадници луѓе, но неколку дена подоцна, криминалци упаднаа во неговиот дом. Нгуги бил претепан, украдени вредни предмети, а неговата сопруга била силувана. Според Нгуги, злоупотребата била „политички мотивирана“.
Во 1995 година, на Нгуги му беше дијагностициран рак на простата. Лекарите рекоа дека има само неколку месеци живот, но тој се опорави. Во последниве години, неговото здравје повторно се влоши: во 2019 година, тој беше подложен на тројна бајпас операција и страдаше од откажување на бубрезите. Тој почина вчера во САД.
извор: НОС Холандија
