Европските земјоделци протестираат со месеци, а демонстрациите се шират низ стариот континент. Последни се приклучија шпанските земјоделци на 6 февруари, а досега Австрија, Данска, Финска и Шведска се единствените земји-членки на Европската Унија од 27-те од нив, во кои земјоделците не излегоа на улица.
Земјоделците се жалат дека е потешко од кога било да се заработи пристоен живот, бидејќи трошоците за енергија и ѓубрива се зголемуваат поради војната во Украина, додека евтините увозни земјоделски производи влегуваат во Унијата, а сушите, поплавите и пожарите поттикнати од климатските промени ги уништуваат посевите.
Протестите имаат потенцијал не само значително да ја загрозат економијата во одредени земји, туку и на ниво на Европската Унија, пишуваат светските медиуми.
Темелите на мега-кризата
Протестите на фармерите се шират низ Европа, а кулминираа на 1 февруари за време на самитот на лидерите на Европската Унија (ЕУ) во Брисел. За многу Европејци не е сосема јасно што е коренот на овој проблем и како започна сето тоа.
Еуроњуз објаснува дека историјата на протестите може да се следи назад до 2019 година и Европскиот зелен договор, кој вклучуваше значителни промени за да се постигне климатска неутралност до 2050 година. Целта на договорот беше декарбонизација и дигитализирање на европската економија.
Сепак, европските политички креатори не го вклучија она што се нарекува „размислување од втор ред“, односно какво влијание ќе има таквиот договор врз земјоделците. Превирањата и тековните протести на земјоделците се поклопија со забавување во сите големи европски економии, создавајќи основи за мега-криза.
Помеѓу многуте предложени стратегии, стратегијата „Farm to Fork“ (од фарма до вилушка) воведе две клучни цели поврзани со европскиот земјоделски сектор да се намали употребата на пестициди и ѓубрива за 50 проценти и да се направи 25 проценти од одгледувањето органско до 2030 година.
Стратегијата „Farm to Fork“ има за цел да ја забрза транзицијата кон самоодржливост на системот за храна, што треба да има неутрално или позитивно влијание врз животната средина, да помогне во ублажувањето на климатските промени и да има спротивен ефект врз биодиверзитетот.
Во ноември минатата година, политичарите од ЕУ го отфрлија предлогот за Закон за одржлива употреба на пестициди, што беше една од главните точки на стратегијата „Farm to fork“. Иако предлог-законот беше насочен кон промовирање на органското земјоделство, тој не ја виде светлината на денот.
Реакцијата дојде не само од земјоделците, туку и од десничарските политичари кои веруваа дека предлог-законот може да има негативно влијание врз приносот на земјоделските култури, попречувајќи го производството на храна. Главната земјоделска групација на Европската Унија, COPA-COGECA го критикуваше нацрт-законот.
Пораката на земјоделците
Иако прашањата за земјоделството не беа на агендата на самитот на лидерите на ЕУ во Брисел на 1 февруари, политичарите можеби ќе откријат колку може да биде на нивна штета игнорирањето на пораката на земјоделците кои фрлаа јајца кон зградата на Европскиот парламент, пишува Гардијан.
Од Ирска до Португалија, Франција, Германија, Полска, балтичките земји и Грција, земјоделците ги блокираа патиштата за да го изразат своето несогласување и загриженост.
Пораките испратени од земјоделците се однесуваат, на пример, за планот на Берлин постепено да ги укине субвенциите за дизел горивото за земјоделството за да се балансира буџетот или барањата во Холандија за намалување на емисиите на азот.
Земјоделците велат дека се соочуваат со пад на продажните цени, зголемување на трошоците, строги регулативи, доминација на трговците на мало, долгови, климатски промени, евтини увезени стоки кои го загрозуваат нивното производство, а сето тоа е поврзано со земјоделскиот систем на Европската Унија, кој се заснова на премисата „колку поголемо, толку подобро“, пишува Гардијан.
Трошоците со кои се соочуваат земјоделците, особено оние поврзани со енергија, ѓубрива и транспорт, се зголемени во многу земји-членки на ЕУ, особено откако Русија започна војна во Украина во февруари 2022 година. Во исто време, владите и трговците на мало, внимавајќи на потрошувачите и влијанието на кризата врз трошоците за живот, почнаа да ги намалуваат цените на храната.
Цените на земјоделските производи, основните цени што земјоделците ги добиваат за нивните производи, паднале во просек за 9 отсто во периодот од третиот квартал од 2022 година до истиот период во 2023 година, покажуваат податоците на Евростат. Само неколку производи, вклучително и маслиновото масло, кое беше погодено од недостигот (кој ги погоди само Грција и Кипар), не се вклопија во овој тренд на пад на цените.
Увозот е исто така проблем, особено во централна и источна Европа, каде што поплавата од евтини земјоделски производи од Украина, на кои ЕУ се откажа од квотите и царините по руската инвазија, ги намали цените и го зголеми незадоволството поради нелојалната конкуренција.
Рокови на земјоделците до владите
Во Франција, претседателот на водечката француска земјоделска организација FNSEA, Арно Русо, на 5 февруари за националните медиуми изјави дека „лутината на земјоделците се менува“, објави Еуроактив.
„Го започнавме ова движење во октомври“, со иницијативата On Marche Sur La Tete (Марш на главата) и „мора да преминеме од гнев кон конкретна акција“, додаде Русо, давајќи и рок на владата до 24 февруари (кога се отвора големиот земјоделски саем во Франција), да смисли мерки кои ќе бидат преточени во закон до јуни.
Во Германија, каде што протестите на фармерите го достигнаа својот врв со околу 30 000 луѓе и 5 000 трактори во Берлин во средината на јануари, кавгата меѓу владата и земјоделците би можела да потрае. Нивната акција зависи од исходот на Бундесратите, федералните покраински парламенти во Германија, гласањето за буџетот, што веројатно нема да се случи пред 22 март.
Здружението на германски земјоделци ДБВ планира да го искористи времето за преговори и изнаоѓање решение за постепено укинување на даночните олеснувања за горивото, поради што земјоделците излегоа на улица.
„Добиеното време сега мора разумно да се искористи“, рече Јоаким Руквид, претседател на ДБВ, во четвртокот, на 1-ви февруари.
Во меѓувреме, Земјоделската комора на Чешка ги повика земјоделците ширум Европа да преземат заедничка акција и да разговараат за координацијата на паневропските протести на земјоделците на состанокот на организациите од Вишеградската група (Чешка, Унгарија, Полска и Словачка) во февруари 12-13, 2024 година во Полска.
Целта е да се организираат собири до крајот на февруари.
„Навремено ќе ја информираме јавноста за формата на протестот, како што тоа го направивме и за време на протестот минатата година“, рече Јан Долежал, претседател на Земјоделската комора на Чешка во соопштение за медиумите.
„Нашата цел секако не е да го комплицираме нечиј живот, да го парализираме транспортот во градовите и животот на општеството, но сакаме да го свртиме вниманието на раширените и продлабочени проблеми на земјоделците“, заклучи тој.
Владини концесии за земјоделците
На ниво на ЕУ, земјоделците добија компромис од Брисел на 31 јануари, кога го објавија одложувањето на правилото кое ќе бара од нив да го „одморат“ обработливо земјиште за да ја зајакнат почвата и биолошката разновидност, пишува Си-Ен-Ен.
Европската Комисија им понуди на земјоделците од ЕУ ослободување од обврската да задржат минимален дел од нивната земја необработена, а истовремено да им дозволи да ги задржат плаќањата за поддршка поврзани со обработувањето на земјиштето.
Комисијата исто така соопшти дека ќе ја продолжи суспензијата на увозните давачки за извозот од Украина за уште една година, до јуни 2025 година.
На ниво на одделни национални влади, Берлин во јануари делумно се откажа од плановите за намалување на субвенциите за дизелот и дека олеснувањата за гориво ќе ги прошири во текот на следните три години.
Грција најави дека ќе го продолжи специјалниот даночен попуст за земјоделскиот дизел за една година, по протестите и повиците на земјоделците кои ги загубија посевот и добитокот во разорните поплави.
Франција објави низа мерки за земјоделците додека новоименуваниот француски премиер Габриел Атал вети дека ќе го заштити „суверенитетот на храната“ и рече дека Франција ќе ги засили контролите на увозот на храна „што не ги почитува нашите правила на европско и француско ниво“ во обид да се заштитат земјоделците од нелојална конкуренција.
Францускиот премиер вети и 150 милиони евра за сточарите, „како даночна и социјална поддршка“, кои ќе почнат годинава и ќе продолжат на неодредено време.
По ова, имаше знаци дека мерките може да функционираат во Франција бидејќи блокадите беа откажани по повиците од два големи земјоделски синдикати, но протестите се префрлија и продолжија на друго место.
