Во текст од 1982 година кој опишува како изгледал животот на едно просечно југословенско семејство.
Февруари 1982: Семејството Димитријевиќ од Крагуевац – Стојана (30), Славољуб (33), Иван (11) и Ана (6) – ги евидентираат приходите и се што трошат. Ова е важно за експертите на Заводот за статистика. И за сите нас…
Се што имаат Димитријевиќ заработија во фабриката „Црвено знаме“, таа 13, а тој 12 години стаж. Таму се запознале и се заљубиле.
Во декември минатата година Славољуб добил 12.200 динари. Натпросечна заработка за него бидејќи работеше многу прекувремено. Истиот месец Стојана како и секогаш донела дома: 9.650 динари. Заедно, на 15 јануари 1982 година, добиле 21.850 динари, што е за две-три илјади повеќе од нивниот просек за претходната година. Всушност, тие суми биле напишани на пликовите, а добивале значително помалку.
Долгорочните кредити (за 15 години) се за стан, а краткорочните се за телевизор во боја, фрижидер, електричен шпорет и еден машки костум од Бек. Кога се ќе се собере, тоа изнесува 3.957 динари месечно. Благајникот во Застава извадил уште 964 динари од пликот на Димитријевиќ на име членарина за синдикатот, самопридонес на градот за вода и еден процент за Црна Гора (помош за земјотресите), па Стојана и Славољуб донеле 16.920 динари. во куќата на 15.01.1982 год.
– Можеш ли да живееш од тоа? – прашуваме.
Оптимистот Славољуб половина одговара, а половина прашува:
– Па што ни недостасува?!
Домаќинката Стојана веднаш додава:
– Што ни недостасува? Дали сакате да направам список или да го нарачам на памет?
Сепак, за „поконструктивна информација“, да почнеме со она што на Димитријевци не им недостига, а не од она што веќе го имаат.
Со заем од вкупно 200.000 динари со три отсто камата за 15 години, во 1977 година ја реновирале и донекаде ја доградиле старата семејна куќа, која веќе била дотраена, а со тоа се одвоила од родителите на Славољуб. Сега баба Бранка и дедо Радомир се всушност првите соседи, но како што ќе се види подоцна во оваа приказна, тие се многу важни за семејниот стандард на синот и снаата.
Со истиот кредит во целата куќа е поставено подно греење со бојлер на јаглен. Делот од куќата во кој живеат Димитријевиќ со своите деца е всушност двособен стан од 64 квадрати. Сите електрични апарати во куќата: фрижидер, шпорет, замрзнувач, правосмукалка, миксер, машина за перење… Сите апарати се домашно производство, што сведочи за патриотизмот на Димитријевиќ, но и докажува потеклото на имотот: купен е најмногу на кредит. .
– Овој месец купивме и благајна – се пофали оптимистот Славољуб.
– Па, кажи ми што е тоа – повторно рече Стојана, водителката. – Апарат за домаќинство? Точно. Купен за продажба? Точно. Но се работи за мелница за месо број 10, малопродажна цена 214,25 динари.
– Ама и ние имаме кола, зошто не му го кажеш тоа на човек – го исфрла Славољуб последниот адут.
-Имаме автомобил, но не сме положиле возачки испит, ниту тој, ниту јас. Колата е главно во гаража веќе една година. Само кога ќе дојде некој пријател или роднина, одиме на возење. Знаете, автошколите се скапи, па лекарски уверенија, па плаќање за секој тест…
(Во Крагуевац слушнавме од градскиот СУП дека возачкиот испит се полага во просек по пет пати.)
– Каква кола – проговори синот Иван – Не е автомобил, туку „пегла“. Полски „Фиат 126“. Освен тоа, тоа е подарок од дедо…
– Оди сине во твојата соба и учи за училиште – мирно вели тато Славољуб.
– Всушност, така е, поставивме парно во цела куќа – вели Стојана – и свекор ми го плати и ни ја купи таа кола.
Десерт од сливи, со ореви внатре, беше послужен веднаш штом влеговме низ вратата. Ова е семеен дом и кај Димитријевиќ кога ќе дојдат гости мора да има нешто на маса:
– Домашна ракија? Пиво? Вино, бело или розе? – нуди водителот исто како да сме во кафана.
Најголемата ставка во семејниот буџет е храната. Го разгледуваме дневникот на домаќинството кој за неколку дена ќе биде испратен на обработка до Заводот за статистика. Јануари е, како што е познато, „најдолгиот“ месец во годината.
Во јануари има многу празници, а ние имавме роденден, што значи дека треба да купите подарок, а во исто време има сезонски распродажби на кои не можете да одолеете – вели Стојана.
Го прелистуваме дневникот. Работи од 3 јануари. Последниот пазар е регистриран на 26 јануари. Семејството Димитријевиќ за тие 24 дена потрошило вкупно 14.543 динари. Груба анализа: храна – 7.917 динари, цигари (и двајцата пушачи) 769, средства за хигиена 443, облека и текстил 3.135 динари, 1.240 отишле за културни потреби, 50 динари за роденденски подарок, уплата на лото и купување на лотарија 144 динари. Искористената вода се плаќала и за: 180 динари.
Потрошувачката на енергија не е во дневникот. Се плаќа на последниот ден од месецот. Димитријевиќ имаат двотарифно броило, но, како што велат, стриктно не набљудуваат кога е евтина струјата, а кога поскапа. Има месеци кога плаќаат по 800 динари.
Кога ќе се расипе храната што ја купиле, најмногу пари останале во месарницата: 3.206 динари. Месото се купувало и со и без коска, главно свинско. Деца: едниот сака Паризер и колбаси, а другиот сака паштети и џигер. Купен е и чај колбас, свинска маст и пет килограми сирова сланина.
– Има замрзнувач каде најмногу чувам свежо замрзнат зеленчук и овошје. Има и неколку килограми стек, не дај Боже. Имам и богата зимница и разни кисели краставички, благодарение на свекрва ми, и големо буре полно со кисела зелка – набројува Стојана. – Навистина не штедиме на храна. Додуша пробувам диета, но слаб карактер сум.
За хигиена се потрошени 443 динари, а набавени се една кесичка детергент од три килограми, три сапуни, две пасти за заби, 11 пакетчиња тоалетна хартија, 4 шампони и лак за коса.
– Славољуб се бричи, а јас не одам на фризер, освен на фризура – вели Стојана.
Димитријевиќ за културни цели дале 1.240 динари, а во кино во јануари годинава отишле само еднаш. Оваа ставка најмногу ја оптоварува новата ТВ антена од 1.040 динари, а самите велат дека телевизијата им е најголемата, ако не и единствената „култура“ во куќата. Ретко купуваат дневни весници, но редовно читаат три неделни весници.
Еднаш излеговме и во кафеана – додава Славољуб.
– Еве, пишува во дневникот – вели Стојана. – На 13 јануари бевме во кафуле и плативме 60 динари за пијачка. Ние купуваме цела лота и ја плаќаме целата карта секоја недела. Утре ќе нè удри премијата…
– Утре нема да биде, сабота е – вели Славољуб. – Премијата може да не погоди само во вторник, од ждрепка, или четврток, од ждрепка.
Вратата се отвора, влегува мајката на Славољуб Бранка.
– Тоа е нашата лоза – искрено вели снаата Стојана. -Да не ги чуваше нашите деца, не знам каде ќе најдеме пари за дневен престој.
Баба Бранка, доверлива служба за чување деца, само се насмевнува. Нема да се пофали, но со свои раце ги испеглала сите џемпери на децата. Дедо Радомир му купи на Иван фудбалска топка од вистинска кожа, а на Ана голема кукла која знае да спие.
– Иван за Нова година доби „елански“ скии, какви што користат Стенмарк и Крижај – се фали оптимистот Славољуб.
– Само снег нема – вели мама.
Кога по пописот на населението во март минатата година, компјутерот ги исфрли информациите за семејството Димитријевиќ како еден од кандидатите со кои треба да се занимава статистиката, интервјуерот Воислав Брајовиќ од Институтот за статистика во Крагуевац веднаш се обиде да утврди дали домаќинството на родителите на Славољуб било строго разделено. Научно е докажано дека парите (дедовата инвалидска пензија е 8.000 динари) не се мешаат и не се слеваат во стандардот на помладиот Димитријевиќ. Но научните докази се едно, животот е друго.
– Соседите си помагаат, а камоли родители на деца – вели баба Бранка. – Знаете, јас бев првиот што ги раздели. Кога младите се сами, поубави се, подобро се сложуваат, а ние старите помагаме колку што можеме. Понекогаш е подарок за децата, плетам џемпер и ја чувам малата Ана, баба сонце…
– Во јануари потрошивте 3.135 динари за облека и текстил. И тоа во готовиот производ. Од каде таква храброст?
– Не можев да одолеам на продажбата: купив машки панталони, две женски блузи, чорапи, волна за џемпери и материјал за здолниште или фустан. Се уште не сум се одлучил – вели Стојана.
До 1 февруари останаа уште пет дена, а според пресметката во буџетот на домаќинството останаа 2.385 динари. Ќе издржат ли Димитријевиќ?
– Имаме штедна книшка – мрсули Стојани. – Додуша, позајмуваме од роднини и пријатели, но ретко.
Таа штедна книшка докажува дека буџетите на домаќинствата сè уште се недофатливи. Овде се собираат пари за годишниот одмор. Минатото лето, четворицата беа во Сутоморе цели дванаесет дена. Потрошиле 13.600 динари, толку пријавиле во Заводот за статистика, вклучувајќи го и превозот. Прекрасно си поминаа. Живееле во приватна соба, а мајката на Стојана била задолжена за готвење. Никогаш не отишле на зима, па нема да одат ни сега.
Дали оваа година ќе оди на одмор? Велат: можеби, но летото е далеку. Им кажавме дека повторно ќе ги посетиме на крајот на април. Потоа ќе ги споредиме дневниците и ќе видиме како стои официјалниот просечен семеен стандард.
index.hr
