Кога пред седум години, на 23 јануари 2016 година, пристигна веста дека Жужи Јелинек починал, хрватската јавност знаеше дека завршил прекрасен живот, кој вклучувал толку многу тажни и радосни настани, толку многу пресврти и пресврти, подеми и падови што малкумина издржа човекот.
И оваа кревка жена не само што надмина многу животни кризи и трагедии, туку до последниот ден зрачеше со неисцрпна енергија и оптимизам со кој ги мотивираше сите што се нашле во нејзина близина. Дури и во подоцнежните години, таа ги претвораше проблемите во шега и рече дека тоа е единствениот правилен однос кон животот, кој го сметаше за само возбудливо патување полно со предизвици.
Жужи Јелинек е роден на 17 јули 1920 година во Будимпешта како Шушана Фербер, во сиромашно еврејско семејство. Освен неа, родителите Ружа и Изидор имаа уште три сина – Имра, Александар и Иван. Родителите биле глуви и се запознале на млади години во училиште за глуви бидејќи во тогашна Австро-Унгарија единствено такво училиште било во Будимпешта. Веднаш по раѓањето на Жужин, родителите се вратиле во Загреб. Живееле на улица Максимирска, а таткото правел четки. Децата требаше да го следат неговиот пат, но Жужа не го сакаше тоа.
– Отсекогаш знаев што сакам да бидам. Имав 12 години кога го сошив мојот прв фустан затоа што сакав да бидам дотерана. Моите родители беа сиромашни и не можеа да си го дозволат тоа. Живеевме во голема беда, па и ние децата требаше да бидеме „Кефари“. И денес знам да правам четки – му рече еднаш на Жужа. Ја мразев сиромаштијата во која живеевме и поради која како дете доживеав многу понижувања. Се сеќавам дека сестрата на татко ми се омажи за многу богат човек и секогаш кога моите родители доаѓаа да ја посетат со нас децата, таа не примаше во кујната, никогаш во дневната соба. Тогаш решив дека морам да станам некој, но брат ми беше поуспешен од мене. Со татко му правеше четки и во исто време дипломираше на Економскиот факултет – се присети Жужа, чии родители мислеа дека ќе биде продавачка во нивната четкарска продавница.
Таа не издржа долго на таа работа. Завршила Граѓанско училиште, па ја испратиле да го научи занаетот за правење капи, но тоа не ја интересирало премногу, па набрзо останала без работа. Сепак, завршила приватно трговско училиште, а потоа се вработила како дактилографка во фабриката Рожанковски, но и тоа не траело предолго. Родителите веќе не знаеле што да прават со Жужа, која кога доаѓала дома само шиела, па ја испратиле кај сестрата на татко и, која имала тогаш познат моден салон во Будимпешта.
– Конечно станав среќен затоа што студирав и го работев она што отсекогаш ме интересираше. И тогаш еден ден и реков на тетка ми дека би сакал да одам во Париз и да работам во модна куќа. Тетка ми преку нејзините врски ме упати во познатата модна куќа Нина Ричи. Седнав во кочија од трета класа и отпатував во европското срце на модата – го раскажала своето животно патување до Жужа, која изнајмила мал стан по пристигнувањето. Таа призна дека главниот град на Франција и останал страшно сеќавање до крајот на нејзиниот живот.
Иако изнајмила стан во првиот арондисман на Париз, во самиот центар на градот, за да биде што поблиску до работата, животот не и бил воопшто лесен.
– Го мразам Париз од дното на душата, таму ми помина страшно. Не е виновен градот. Кога сте скршени, така би се чувствувале насекаде во светот. Секој ден јадев по еден омлет со шунка бидејќи тоа беше најевтиното јадење. И така две години. Бев разочаран што првата работа што ја добив во Нина Ричи беше во т.н „неисправни жени“. Овде се шиеше облека за оние кои не можеа да носат готови броеви. Но, таму научив нешто што ќе ми биде многу корисно подоцна во животот, а тоа е како да правам облека за жени со несовршено тело – објасни Жужи, кој секој лош почеток со текот на времето би го претворил во победа.
Како што рекла, постојано размислувала за тоа дека не сака да биде продавач или дактилограф, туку моден дизајнер и затоа сакала секој ден што го поминува во Париз да го искористи за да научи нови вештини. Таа прва ќе дојдеше на работа и последна што ќе замине, а по шест месеци и ги дадоа клучевите од целата модна куќа, а по една година – на едвај 20 години, стана шефица на оддел.
Таа остана со Нина Ричи две години, а потоа започна војната. Се вратила во Загреб и се вработила во салонот Фукс, каде што станала директорка. Но, сфатила дека не е создадена да работи за други и дека сака да има свој салон. Жужи имал завршено стручно училиште, но тоа не било доволно. Таа мораше да го положи државниот испит. На кројачкиот испит комисијата ја сочинуваа истакнати сопственици на модни салони, па Жужа ја оценуваа нејзиниот поранешен работодавец Фукс и нејзината пријателка. Знаеле дека Жужа може да им стане сериозна конкуренција, па паднала на испитот.
– Не ме поколебаа. Во Прашка 4, во дворот во соба на првиот кат, која ја изнајмив, отворив шивачка салон за жени, што можев да го работам без испит. Во Париз научив како се води производството и вработив двајца работници, а набрзо бизнисот се прошири до тој степен што морав да ангажирам уште четворица – изјави Жужи. Тогаш ги заработила првите значајни пари и почнала да размислува да купи куќа за себе и за родителите, а првото бунда го купила за роденден на мајка си.
Нејзиниот живот наскоро ќе го одреди љубовта кон младиот лекар Иво Јелинек. Секако дека неговото добро ситуирано семејство било многу против тој брак, па и таа не сакала да и прави проблеми на Жужа. Но, таа го освои срцето на младиот Јелинек, а потоа војната ги раздели. Со формирањето на НДХ, Јелинек како Евреин морал да го напушти Загреб и да се засолни во Риека, но на родителите им рекол дека Жужи е единствената жена со која сака да се ожени, па родителите на Јелинек попуштиле. Но, осум дена подоцна, еден млад усташки офицер влезе во нејзиниот салон во Прага и рече дека има 24 часа да го испразни просторот.
24sata.hr
