Бојана е родена 96-та година. во Косово во Дечани. На неполни три години, семејството се преселило во Црна Гора. Денеска живее во Подгорица со сопругот Марко и двегодишната ќерка Леона. На крајот на мај наполни 26 години, а зад неа се чини дека е двојно подолг, можеби туѓ живот.
Кога била петто одделение, на 11 години се вратила дома со отечено око. Првиот разговор на оваа тема се одржал во училиштето.
– Бојана, каде се удри? Окото ти е малку отечено – ја прашала професорката по математика.
Таа објаснува дека била непослушно дете, „полно со анегдоти“.
– Не се удрив, учителке. Не знам што се случува.
– Сакаш да си одиш дома да го видат ова твоите родители?
– Не морам, навистина не чувствувам никаква болка.
Кога завршија часовите, разговорот продолжи, на домашна адреса.
– Каде се удри сега? Со кого се степавте? Што ќе не снајде од тебе – се уплашила мајка ѝ.
– Велам: „Навистина не се степав со никого.“ – објаснува Бојана за „telegraf,rs“ што му претходело на лошиот час кога дознала за болеста.
Веќе на враќање од училиште почнала да го губи видот. Дома побарала да се вклучат светлата. Нејзините родители биле загрижени и ја однеле на лекар. Наодите не биле добри, но не се знаеле за што се работи.
Се сеќава на отеченото око и го опишува.
– Целосно испадна. Буквално го држев во рака – вели таа, сепак оставајќи простор за имагинацијата на зачудениот слушател: – Беше толку отечено во рок од 24 часа што лекарите беа во шок. Тоа беше знак дека нешто не е во ред. Да не се случеше, сигурно немаше да бидам таму каде што сум.
Детството го поминала на лекување во Белград
Кога утврдивме дека двете очи и се во главата, дека гледа лево и десно, дека тогаш ѝ било испакнато, а не целосно испаднато, Бојана не врати во тие критични години кога сфати колку тешко може да биде растењето. Иако со ведрина во гласот, јасно откривајќи дека се работи за енергична млада жена, таа во интервјути за „Телеграф.рс“ вели дека во тие години сфатила дека некои деца воопшто не растат.
-Се случуваше секој ден во Институтот да умре дете. Го чекав мојот ред – се сеќава на третманот.
Таа поминала повеќе од две години во Белград. За тоа време еднаш дошла дома. Објаснува дека немала коса, ниту трепки и не сакала семејството да ја види. Дома останале четири постари сестри, помалиот брат, таткото, бабата и дедото. Работел само татко ѝ и само тој можел одвреме-навреме да ја посетува. Ја зела мајка си со себе.
– Немаше ниту „Вибер“, ниту социјални мрежи, имаше само „Скајп“. А моите немаа – вели таа, сеќавајќи се на тешкиот период од пролетта 2008-ма година.
Биопсијата открила дека туморот е во окото, дека се шири кон мозокот. Дел од туморот бил отстранет преку носот, при таа биопсија, а видот на девојчето се вратил. Од останаиот дел страдала долги години. Лекарите, ни објаснува Бојана, им предложиле да се намали со хемотерапија, а последниот удар да му го зададат со зрачење, без операција.
– Седум дена примив седум хемотераписки третмани, четири дена во вена, три дена таблети – ни рече таа, додавајќи дека зрачењето траело една година: – Мислам дека примив околу 30 воздушни единици. Тешко ми беше, па ми требаше многу време. Децата губат премногу коса, трепките, телото се деформира, имунитетот паѓа… Ослабев од 30 килограми до десет. Се искомплицира, ми прокрвари во белите дробови, останав инвалид некое време, научив пак да одам… Не можев да јадам со денови. И ако јадев, тоа беше еден вид храна. После месец-два станува одвратно и тогаш детето веќе не може. Добив рани кои не ми дозволуваа да голтам.
Набројувајќи ги сѐ пошокантните последици од лекувањето и исцрпувачката борба за живот, таа истакнува дека двапати научила да оди.
– На децата кои се лекуваат од рак редовно им се отстранува коскената срцевина преку лумбална пункција. Ако се мрднете, можно е лекарот да ви погоди пршлен. Се мрднав и оттогаш не ми работеа нозете. Бев инвалид два, три месеци. Не станав од кревет, учев да одам. Лазев, сето тоа ми беше многу болно – објаснува таа.
Црни претчувства и бели лаги
Раскажа и дека родителите прво не ѝ кажале дека е болна.
– Рекоа дека морам да се шишам бидејќи болницата е многу валкана. Мене ми беше чудно. Болницата беше пречиста, персоналот многу љубезен, лекарите беа постојано таму, како да сум нивно дете – во приказната се наведува дека таа им ја „уловила“ грешката.
Таа понатаму раскажува дека успеала да ги изненади лекарите. Им поставувала прашања „како голема“.
– Мајка ми не може да ми каже што да правам ако не решам сама дека треба да се борам. Беа шокирани што 12-годишно дете знае што бара – вели таа и додава дека зрачењето ја спречило прогресијата на туморот, но дека и денес го носи со себе.
Оди на редовни контроли, се враќа во Институтот за мајка и дете. Иако денес важи за личност која е излечена од рак, таа знае за едно „но“.
– Не советуваа да се „запечати“. Тоа значи дека сè уште имам дел од туморот. Тој е како „замрзнат“ и не може да се движи. Единствено само за време на некој голем удар. Тогаш претпоставувам дека би почнала повторно со хемотерапија… Но, не знам. Колку години поминаа, скоро 14 години, а тоа не се случи – ни раскажува таа, нагласувајќи дека созреала пред своите врсници.
Таа научила да го цени животот, да ги цени родителите. Затоа не чекала кога животот ѝ покажал дека има подобра страна. Се омажила млада, набрзо останала бремена, а на 26 години го менаџира времето според попладневната дремка на нејзината сакана.
Уживаше во бременоста, роди здраво дете
– Бојана, каде брзаш? Имаш уште две сестри пред тебе. Чекај, срамота е во Црна Гора да се омажиш пред нив“, ѝ рекол татко ѝ.
– Таа љубов се случи и чувствувам дека Господ ми ја испрати вистинската личност, можеби поради сето она низ кое поминав. Мислам дека тоа е тоа – му рекла таа.
– Во ред, сине. Како што ќе кажеш ти, со среќа, но мислам дека си многу млада.
– И навистина беше така – раскажуваа Бојана за разговорот од пред четири години.
Се омажила на 21 година, а Леона ја родила на 22 години. Таа во мај наполни 26 години, а нејзината ќерка во август ќе наполни три години.
– Кога почнав со зрачење, докторот ѝ кажа на мајка ми дека постои ризик, дека мораме да потпишеме. Мајка ми ми кажа дека ризикот е можно губење на видот по неколку години. Пред свадбата ја замолив да ми каже дали тоа е целата вистина. Не би сакала да се мажам знаејќи дека не можам да родам. Колку и да се сакаме, семејството и детето е сè она што го комплетира тоа.
Другите ме осудија, дека нема не можам да имам дете, дека ќе биде болно како мене, дека тоа се пренесува генетски…
– Па, дали се пренесува? Дали имате генетска болест?
– Немам – одговара Бојана.
Отишла на лекар за да докаже дека може да стане мајка. Сега повеќе би сакала никогаш да не го направела тој потег.
– Направив погрешен чекор. Се понижив. Не го кажав цврсто мојот став до крај. После пет дена брак останав бремена. Направив пренатален тест за да ми биде чиста совеста. Дознав дека сè е во ред, дека носам девојче. Бременоста ми беше најубава.
Уживав секој ден. Единственото нешто што требаше да направам беше царски рез. Бебето беше преголемо, а јас преситна. Колку и да сакав природно породување, тоа не беше препорачливо – вели таа и додава дека родила здраво дете: – Сè беше во ред со бебето. Кога станав мајка, сфатив колку вредело да се борам сите тие години за едно мало чудо.
Таа самата порано била чудо, медицинско. Лекарите, вели таа, не ѝ дале ниту еден процент шанса да преживее. Денеска се шегуваат со неа дека добила погрешна дијагноза.
– Ме интересира да не ти дале погрешна дијагноза. Или си некое лудо дете што се спасило, медицински феномен – низ смеа пренесува како течат контролите.
Вонредно завршила петто, шесто и седмо одделение. Во осмо одделение редовно одела со својата генерација. Завршила виша школа за менаџер во угостителство, но не се занимава по струка:
– Имам своја страница за продажба на детска облека.
Активна е во Здружението на родители на деца од Црна Гора со детски рак „Феникс“.
– Јас сум нивната МладиЦА. Тоа значи дека сме млади, лекувани во детството, а „ca“ е ознака за дијагноза на рак.
telegraf.rs
