„Тука владеат жените! вели Ригопула Павлидис од зафрлено село на грчкиот остров Карпатос, едно од ретките матријархални општества во Грција.
Седејќи на масата од другата страна на собата, нејзиниот сопруг Џенис тивко кимна со главата.
„Тој не може да направи ништо без мене, дури ни да го пополни својот даночен формулар“, вели Ригопула со насмевка додека везе традиционална облека во нејзината работилница. За разлика од другите делови на патријархална Грција, жените во Олимп имаат водечка улога во селото.
Изолирано од остатокот од островот, спектакуларното село на врвот на ридот ја зачувало оваа вековна традиција која ја преживеала Отоманската империја во 16 век и италијанското владеење во 20 век.
До 1980-тите немаше асфалтиран пат до Олимп.
Меѓу традициите што преживеале е системот на наследство од византиската ера во кој имотот на мајката и се дава на најстарата ќерка, рече локалниот историчар Јоргос Кампанакис. На тој начин шивачката Ригопула ги наследила 700-те маслинки на мајка си.
„Семејствата немаа доволно средства да ги поделат меѓу децата… И ако им го оставивме наследството на мажите, тие ќе го потрошеа“, рече таа. Гркинките традиционално се вселиле во домот на својот сопруг по бракот. Во Олимп е спротивното. Важноста на жените се гледа и во нивните имиња.
„Најстарата ќерка го доби името по нејзината баба по мајка, за разлика од остатокот од Грција, каде што би го добила името по нејзината баба по татко“, рече Кампанакис.
„Многу жени сè уште го користат презимето на нивната мајка наместо презимето на нивниот сопруг“, додаде тој.
Улогата на жените во Олимп беше дополнително зајакната во 1950-тите кога мажите од руралните средини почнаа да емигрираат поради работа – главно во САД и европските земји – оставајќи ги своите сопруги и ќерки сами да управуваат со нивните семејства и фарми.
Немаше избор
„Немавме друг избор освен да работиме. Тоа беше единствениот начин да преживееме“, се сеќава 67-годишната Ана Лентакис додека берела артишок во близина на Олимп.
Лентакис пред неколку години водеше таверна во Олимп. Сега таа улога премина во рацете на нејзината најстара ќерка Марина.
„Не знам дали бевме рани феминистки… Но, сакам да кажам дека мажот е глава на семејството, а жената е вратот“, вели Марина, која има четириесет години. Ќерката на Марина Ана има само 13 години, но знае дека еден ден ќе ја преземе диригентската палка.
„Тоа е наследство на баба ми и гордо ќе се грижам за тоа! таа рече. Но, „феминистичкиот“ систем на наследство им користи само на најстарите деца, вели Ален Шаблоз од Географското друштво од Женева, кој ја проучувал оваа тема.
„Најмладите синови беа принудени на егзил, додека најмладите ќерки мораа да останат на островот за да им помогнат на постарите. Се создаде еден вид социјална каста“, рече тој. Жените „се тие што ја одржуваат традицијата“, вели Јанис Хацивалис, локален скулптор кој ја создаде иконската статуа на жена од Олимп кој гледа кон морето, чекајќи го враќањето на нејзиниот сопруг.
Постарите жени од селото традиционално носат везени носии составени од цветна престилка, шамија и кожени чизми. И ова скапоцено наследство е дел од миразот на девојчето, додека костимите можат да чинат и до 1000 евра и бараат часови работа.
Ирина Хаципапа, 50-годишна пекар, е најмладата жена од Олимп, која сè уште го носи овој костим секој ден.
Ќерка ми ја научив да везе, но освен за празници не носи костими бидејќи не се прилагодени на модерниот живот“, вели таа. 70-годишната мајка на Ирина на ова додава: „Нашиот костим станува само фолклор за празниците… Нашиот свет исчезнува.
index.hr
