Никола Тесла е роден е во Смиљан на 10. јули 1856. година како четврто од петте деца во семејството на православниот свештеник Милутин и Георгина. Покажувајќи голем талент за наука и истражувачка работа, по завршувањето на основното и средното образование, на 19-годишна возраст се преселил во Грац каде што го посетувал Политехничкото училиште.
Исклучително посветен на учењето, Тесла спие многу малку за време на студиите, поминува многу време во читање, а испитите ги полага со највисоки оценки. Професорите му праќаат писма на неговиот татко да го отпише синот ако не сака да се самоубие од прекумерна работа.
Ќе се испостави дека нема да може да го заврши формалното високо образование поради сплет на околности и недостаток на пари. Од Грац, преку Марибор и Прага, во 1881. година пристигнува во Будимпешта, каде што се вработува во телеграфската компанија „Американска телефонска компанија“.
Таму за прв пат му се појавува идејата за принципот на ротирачко магнетно поле, а потоа развил план за индукциски мотор – првиот чекор кон успешна искористување на наизменична струја.
Една година подоцна се сели во Париз за да работи во компанијата на Томас Едисон на унапредување на електричната мрежа, а во 1883. година, за време на една задача во Стразбур, го прави првиот индукциски мотор кој го користи принципот на ротирачко магнетно поле.
Веќе следната година, со писмо со препорака и четири центи во џеб, пристигнува во Њујорк, каде што се вработил кај Едисон. Иако Тесла го исполнил својот дел од договорот да го претправи и унапреди генераторот на еднонасочна струја, Едисон одбил да му плати.
Набрзо дошло до нивна разделба, а потоа и до „војната на струите“.
Убеден дека наизменичната струја е иднината, Тесла ја основа компанијата „ Тесла електрично осветлување и производство“. Првиот електричен мотор на наизменична струја го направил во 1887. година, а во 1888 година почнува да работи со индустријалецот Џорџ Вестингхаус, кој ги откупил правата на патентот за полифазен систем на Тесла.
Добиле понуда да го осветлат Светскиот саем во Чикаго во 1893. година, а на посетителите им го претставиле системот на наизменична струја. Тесла, многу умешен и како шоумен, го објаснувал принципот на ротирачко магнетно поле и индукциски мотор со атрактивни настапи. Посетителите, исто така, биле воодушевени и од неговите флуоресцентни светилки.
По мачниот и тежок конфликт со Едисон, кој на сите начини се обидувал да го истурка системот на еднонасочна струја, Вестингхаус и Тесла излегле како победници. Поради долгогодишниот конфликт, Вестингхаус за малку ќе банкротирал, па Тесла го раскинал договорот и го ослободил американскиот претприемач од обврската да плаќа за користење на патентите.
Брилијантниот ум на Тесла не се фокусирал само на една област, туку експериментирал на многу полиња. Така, уште во 1887. година, се заинтересирал за она што подоцна ќе се нарече икс-зраци, а во следните неколку години проектирал уреди кои Вилхелм Рентген подоцна ќе ги користи при откривањето на икс-зраците во 1895. година.
Така, во 1891 година, тој ја измислил „Теслин калем“, која со децении подоцна се користел во радио предаватели и друга електронска опрема.
Секогаш заинтересиран за далечинско управување и испраќање сигнали, Тесла, по неколку претходни патенти, го објавил пронајдокот на првиот телеавтоматизиран брод со кој далечински управувал, што го демонстрирал пред публиката во Медисон сквер гарден.
Во лабораторијата во Колорадо Спрингс во 1899. година, работел на безжичен пренос на електрична енергија, обидувајќи се да ја искористи Земјата како проводник. Исто така, работел на бројни експерименти на безжична телеграфија.
Се вратил во Њујорк во 1900 година, кога започнува изградбата на кулата „Варденклиф“, која требало да служи како Светска радио станица. Меѓутоа, во 1902. година, Тесла ја добил веста дека Гуљелмо Маркони успеал да постигне трансатлантски пренос на радио сигнали.
Во 1904 година, Канцеларијата за патенти на САД му доделува на Маркони патент за радио. Италијанскиот инженер ја добива Нобеловата награда во 1909. година, што многу го погодило Тесла, а исто така и лажната вести во 1915. година дека ќе ја подели Нобеловата награда за физика со Едисон.
Во текот на својот живот, тој имал само неколку блиски пријателства со писателите Роберт Андервуд Џонсон, Марк Твен и Френсис Мерион Крафорд. Познат по неговото не многу економично управување со пари, важел за ексцентрик, а многумина знаеле за неговиот страв од бактерии.
Своите подоцнежни години ги поминал сè поизолиран и опседнат со бизарни идеи. На неговиот 75-ти роденден, магазинот Тајм го става на насловната страница.
Починал од срцев удар на 7. јануари 1943. година во хотелот Њујоркер. По тој повод, се огласил и градоначалникот на Њујорк: „Никола Тесла почина. Умре сиромашен, но беше еден од најкорисните луѓе што некогаш живееле. Она што го создаде е големо и како што одминува времето, ќе станува уште поголемо“.
На погребот на Тесла присуствувале повеќе од 2.000 луѓе. Во поворката која се слевала кон погребната сала на авенијата Медисон имало државници, јавни личности, нобеловци, но и граѓани кои му се восхитувале на генијалецот чии изуми им го олесниле животот.
Комеморацијата се пренесувала на Радио Њујорк, а ударната вест во сите поголеми медиуми била за заминување на генијалец.
За крај исполнети му се две желби, да биде погребан со музика и тоа – композицијата на Шуберт „Аве Марија“ и како последна „Тамо далеко“. Српската песната која научникот го потсетувала на далечната татковина ја отсвирел неговиот голем пријател, виолинистот Златко Балаковиќ во придружба на хорот „Слован“.
Без неговите пронајдоци, современата цивилизација би изгледала сосема поинаку. Тој патентирал околу 700 пронајдоци.
По повод стогодишнината од неговото раѓање, во 1956. година предложена е единицата за јачина на магнетното поле да се именува по Тесла, а четири години подоцна тоа е и официјализирано.
porta3.mk
